Xin mượn câu thơ của bạn Hoàng Nam - học viên Xekaman 3 đọc trong buổi chia tay với anh em Ialy trước khi về Lào: “Ialy huyền thoại đưa trò đến, nơi ấy Sê San đón thầy về.” để mở đầu câu chuyện về sự cố gắng và trưởng thành của những người từng đến Ialy.
Quả thật Ialy và Sê San là hai từ luôn được nhắc đến với những người tham gia các công trình thủy điện trên dòng sông này. Trừ những người thợ xây dựng đến rồi đi khi công trình kết thúc, những người thợ vận hành Ialy thì chắc chắn ở lại với những tên gọi này.
Tất bật mùa sửa chữa
Theo dõi bước chân những người thợ Ialy, từ “giám sát C” công trình thủy điện Ialy hơn 10 năm trước, rồi đến tư vấn giám sát lắp máy Pleikrông, Sê San 4, Sê San 4A bây giờ, rất dễ thấy “tính cách Ialy” khắc rõ trên từng công việc. Nếu như với công trình Ialy, Sê San 3 việc giám sát có phần là để học, còn với các công trình sau là đã “làm thầy”. Tham gia giám sát nhiều công trình và hiện là Lãnh đạo ban Tư vấn giám sát công trình Sê San 4A, với anh Chương – Phó quản đốc Phân xưởng Điện, hay với anh Dư – Phó quản đốc phân xưởng Cơ khí, bây giờ đôi lúc còn thạo việc tư vấn hơn là thử nghiệm hay hiệu chỉnh. Tháng 7 vừa rồi, thêm một sản phẩm nửa ra đời, đó là tổ máy H1 thủy điện Sê San 4A hòa lưới điện quốc gia, các tổ máy kế tiếp sẽ là tháng 8 và tháng 10. Khi được hỏi về những người đang làm tư vấn lắp tại công trình trên bậc thang cuối của dòng Sê San, anh Nguyễn Bình – Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần thủy điện Sê San 4A vui vẻ nói “các anh ấy rất nhiệt tình”. Rõ rồi, đó là tính cách Ialy – theo cách nói của bạn Thanh Hưng vận hành Sê San 3.
Đánh giá công việc thực hiện được 7 tháng đầu năm, những người thợ trẻ Ialy ai cũng hồ hởi và hy vọng: khó khăn nhiều, ắc thành công lớn. Bởi nhìn lại mấy tháng trước, hàng chục hạng mục sửa chữa lớn từ Pleikrông, đến Ialy rồi Sê San 3 đang chờ họ. Mùa sửa chữa thực sự đã về sớm khi các anh nỗ lực đẩy nhanh tiến độ đại tu tổ máy H1 Sê San 3 còn 25 ngày, kế đến là tổ máy H1 Ialy cũng nhanh chóng được hoà nhịp tần số điện lực Việt Nam. Không được nghỉ ngơi bao lâu là 21 ngày đêm từ 12/6 chuẩn bị và vận hành nhà máy Pleikrông phát điện lên lưới điện Kon Tum độc lập. “Làm nhiều việc thế chắc là nhiều người giúp việc lắm nhỉ” tôi hỏi anh Nguyễn Minh Khứ - quản đốc Phân xưởng điện. Anh cười tiếu đáp ”Tôi giờ không có phó”. Không mấy ngạc nhiên khi hiểu ra là anh nói thật, có 03 “phó tướng” thì một đang chỉ huy trưởng công trình thử nghiệm đồng bộ đưa vào vận hành thủy điện Ajun thượng 1A, phó thứ hai đang đẩy nhanh tiến độ để đưa tổ máy H2 Sê San 4A hoà lưới, còn phó thứ 3 đang làm trưởng đoàn sửa chữa/thử nghiệm công trình thủy điện Hương Điền tận ngoài Thừa Thiên.
Khi bài viết này lên trang cũng là lúc những người thợ vận hành Ialy vui mừng khi đã phát được sản lượng tháng 7 cao kỷ lục, 709 triệu kWh. Kết quả này đã xua tan bao nổi lo thiếu nước và thiếu điện hồi những tháng đầu năm 2011 của lãnh đạo Công ty. Bởi còn nhớ, cuối năm 2010 hồ Ialy chỉ tích được một lượng nước thấp kỷ lục, 493,04m so với mực nước dâng bình thường 515,00m, tương ứng về dung tích hữu ích là 43 triệu so với 799 triệu m3 nước (được 5,4%). Còn hồ Pleikrông cũng chỉ tích được 692 triệu so với 948 triệu m3 dung tích hữu ích. Thêm vào đó, ba tháng đầu năm 2011 lưu lượng nước về hồ thuộc dạng rất thấp, chỉ từ khoảng 60-70% so với trung bình nhiều năm. Không giống như những người thợ sửa chữa, thử nghiệm hay tư vấn… những người thợ vận hành thường thầm lặng hơn, bởi nghề sinh nghiệp. Họ vẫn cần mẫn hàng ca đang giữ gìn tốc độ quay các cổ máy “in tiền” từ nước. Khi được hỏi “Anh đánh giá thế nào về những người vận hành Ialy”, trong chuyến vào kiểm tra giữa kỳ các học viên được gửi đạo tạo tại Pleikrông, anh Trần Văn Hùng - Trưởng ban đào tạo công trình thủy điện Sông Bạc – tỉnh Hà Giang điềm tĩnh đáp “Các anh kinh nghiệm và bài bản lắm”. Nghe thế tất cả chúng tôi đều rất chú ý, bởi không có đánh giá nào đáng phải quan tâm hơn khi người khác nói về mình. Thực ra, nhận xét ấy chúng tôi đã được nghe khá nhiều, nhưng làm thế nào để giữ và có những nhận xét tốt hơn thì đang được những con người, từ thợ vận hành đến bộ phận đào tạo của Công ty cố gắng.
Cơn bão số 3 – bão Nock Ten đã đi vào đất liền, không còn ảnh hưởng đến vùng bắc Tây nguyên, nhưng mùa mưa bão năm nay chắc sẽ còn diễn biến phức tạp. Còn nhớ năm 2009 cơn bão số 9 – bão Ketsana đã mang đến khu vực này một trận lũ kỷ lục, lúc ấy hồ chứa Pleikrông phải gồng mình điều tiết và cắt được 49% của đỉnh lũ lên đến 10200m3/s, còn hồ Ialy cũng phải điều tiết 20,8% đỉnh lũ lớn hơn, 14900m3/s. Trong đời làm Thủy điện, ai chứng kiến được lũ dữ như thế thật đáng để nhớ. Nhân đọc bài “nơi tuyến đầu nguồn sáng” của bạn Minh Tuấn chúng tôi cảm nhận được nổi vất vả của người vận hành hồ chứa khi mùa mưa đến. Rồi làm việc với anh Trần Thái Bình – Phó ban PCLB Công ty, chúng tôi được biết từ tháng 5 các anh đã chuẩn bị đầy đủ các phương án PCLB, giảm nhẹ hạ du, bảo vệ đập, quy chế phối hợp… có ai đó còn nghi ngờ về cắt lũ của thủy điện, nhưng với sự chuẩn bị như thế chúng ta có thể hoàn toàn yên tâm họ sẽ làm tốt.
Còn nửa năm nữa là kỷ niệm ngày Công ty này tròn một giáp, nhớ truyện ngắn “những viên sỏi màu da cam” của bạn Hoàng Thanh Hương tặng Công ty lúc kỷ niệm 10 năm, hay bài “những người ươm mầm tận tuỵ” của chị Nguyễn Thị An viết về những cô nuôi dạy trẻ tại Ialy. Chúng tôi cảm nhận được cuộc sống nơi đây thật nhân văn. Ngạc nhiên hơn, khi đêm về có những cô phục vụ hay anh lái xe lại lên hội trường học lớp “Chuẩn mực hành vi ứng xử” thuộc chương trình văn hoá doanh nghiệp của Công ty. Hay hai tuần trước chính các anh, các chị là những người tham gia Hội diễn văn nghệ các khu tập thể - nơi nghe nói rất thành công và thu hút được cả những người ít khi “biểu diễn”.
Nơi sông Sê San đi qua, nơi nàng Ly và chàng Rock hẹn nhau thuở trước – như chính lời nhạc sỹ Phương Tài thổ lộ. Thủy điện Ialy – nơi lá cờ đầu của thủy điện trên Tây nguyên đang hoà mình cùng dòng chảy thời đại. Những người thợ Ialy - những đứa con của dòng Sê San đang ngày đêm hăng say vì dòng điện mạnh. Hy vọng với sự nỗ lực của của họ, cộng thêm mưa thuận gió hoà sẽ mang đến một năm bội thu như kỷ lục tháng 7./.
Nhật Linh - Thủy điện Ialy.